Nobel barış ödülü nedir? Son 10 yılda kimler kazandı ?

NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜNÜN TARİHİ

Nobel Barış Ödülü, Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine her yıl ulusların ve halkların kardeşliği, silah ve orduların azaltılması, ve barış kongreleri düzenlemek için en çok çaba sarfeden kişi, kişiler veya kuruluşlara verilir. Nobel Barış Ödülü Oslo'daki Norveç Nobel Komitesi tarafından verilir. Bu komitenin üyelerini Norveç parlamentosu tarafından seçilir.  1901 yılından bu yana verilen ödül 92 erkek, 19 kadın ve 27 kuruluş'a verildi. 

2025 YILI NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ SAHİBİ MACHADO

Maria Corina Machado, Venezuela'nın muhalefet lideridir. 2024'teki başkanlık seçimlerine girmesinin engellenmesi üzerine uluslararası kurumlar seçimlerin özgür olmadığını söyledi. Machado, Maduro’nun “demir yumruk” olarak nitelenen yönetimine meydan okuyarak "Venezuela’ya demokrasi getirme" iddiasıyla 10 Ekim’de Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Maduro 2013’ten bu yana ülkeyi yönetiyor. Ancak Machado'nun, Venezula'ya ABD müdahelesini çağırması ve İsrail'e olan desteği, kendisini tartışmalı bir figür haline getirdi. Ağustos 2024’te ülkesinde gizliliğe çekilen Machado, o tarihten bu yana yalnızca bir kez kamuoyuna çıkmıştı. 9 Ocak’ta Caracas’ta, Maduro’nun üçüncü dönem yemin törenine karşı düzenlenen protestoya katılmıştı.

2025 Nobel Barış Ödülü, "Venezuela halkının demokratik haklarını savunmak için yorulmak bilmez çabaları ve diktatörlükten demokrasiye adil ve barışçıl bir geçiş sağlamak için verdiği mücadele" nedeniyle Maria Corina Machado'ya verildi şeklinde açıklama yapıldı. 

2024 YILI NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ KAZANANI NİHON HİDANKYO

Hiroşima ve Nagazaki'deki atom bombası mağdurlarının oluşturduğu tabandan bir hareket olan Japon örgütü Nihon Hidankyo, bu tabandan gelen hareket kısa sürede Japonya'daki en büyük ve en geniş temsil gücüne sahip Hibakusha örgütü haline geldi. Norveç Nobel Komitesi, grubun Barış Ödülü'nü "nükleer silahlardan arındırılmış bir dünya yaratma çabaları ve nükleer silahların bir daha asla kullanılmaması gerektiğini tanık ifadeleriyle göstermeleri" nedeniyle aldığını belirtti. Komite, "Hibakuşa, tarif edilemeyeni tarif etmemize, düşünülemez olanı düşünmemize ve nükleer silahların yol açtığı akıl almaz acı ve ızdırabı bir şekilde kavramamıza yardımcı oluyor" dedi. Ödülü Nihon Hidankyo Eş Başkanı Toshiyuki Mimaki teslim aldı. 

2023 YILI NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ KAZANANI NERGİS MUHAMMEDİ

2023 Nobel Barış Ödülü, tutuklu İranlı insan hakları savunucusu Nergis Muhammedi'ye verildi. 20 yılı aşkın kadın hakları mücadelesi, onu İran teokrasisine karşı mücadelede bir özgürlük sembolü ve bayraktar haline getirmişti. Özgürlük çabaları 13 kez tutuklanması, 31 yıl hapis ve 154 kırbaç cezasına çarptırılmasına neden oldu. Ekim 2023'te, Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldüğü açıklandığında, Tahran'ın meşhur Evin Hapishanesi'ne kapatıldı. Kaın hakları konusunda bir çok raporda yer alan aktiviste Nobel Barış Ödülünün verilmesini İran Dışişleri Bakanlığı kınadı. Aktivist Muhammedi'nin aldığı ödülü, Paris'te sürgünde olan 17 yaşındaki ikiz çocukları Ali ve Kiana Rahmani'ye verildi.

2022 YILINDA 3 ÖDÜL VARDI

Ales Bialiatski, 1980'lerden beri Belarus'ta demokrasi ve insan haklarının geliştirilmesi için çalışmaktadır. Doğu Avrupa genelinde bu çabalarıyla bir umut ışığı olarak nitelendirilmektedir. 1996'da kabul edilen bir anayasa değişikliği, Cumhurbaşkanı Alexander Lukashenko'ya diktatörlük yetkileri verdi ve bu durum protesto ve gösterilere yol açtı. Yetkililer protestoları sert bir şekilde bastırdı ve birçok kişi hapse atıldı. Bunun üzerine Ales Bialiatski, tutuklu göstericilere ve ailelerine destek sağlamak amacıyla Viasna örgütünü kurdu. Sonraki yıllarda Viasna, yetkililerin siyasi tutuklulara yönelik suistimallerini ve işkencelerini belgeleyen bir insan hakları örgütüne dönüştü.

Memorial, 1987 yılında eski Sovyetler Birliği'nde kuruldu. Rusya'daki insan hakları ihlallerine de odaklandı. Çeçen savaşları sırasında Memorial, Rus ve Rus yanlısı güçler tarafından sivil halka karşı işlenen suistimaller ve savaş suçları hakkında bilgi topladı. Memorial'ın Çeçenya şubesinin başkanı Natalia Estemirova, bu çalışmadaki rolü nedeniyle öldürüldü. Rusya'nın Mart 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından yetkililer Memorial'ı yasadışı ilan etti ve zorla feshedilen örgütün ofislerine el koydu.

Sivil Özgürlükler Merkezi(CCK) 2007 yılında Kiev'de kuruldu. Ukrayna'nın tam teşekküllü bir demokrasi ve hukukun üstünlüğüne dayalı bir devlet haline gelmesini sağlamak için yetkililer üzerinde baskı uyguladı. Şubat 2022'de Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısının ardından, CCK işgal altındaki bölgelerde Rus askerleri tarafından sivil halka karşı işlenen savaş suçlarını belgelemeye odaklandı. Bu çalışma, Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi kuruluşlarla işbirliği içinde yürütüldü. Ödülün motivasyonu Savaş suçlarını, insan hakları ihlallerini ve iktidarın kötüye kullanımını belgelemek için olağanüstü bir çaba sarf ettiler açıklaması yapıldı.

2021 YILINDA NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ GAZETECİLERİN OLDU

Maria Ressa, Filipinler'in Manila şehrinde doğdu. Dokuz yaşında ailesiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri'ne taşındı. Princeton Üniversitesi'nde eğitim gördükten sonra ülkesine döndü ve Filipinler Diliman Üniversitesi'nde yüksek lisans yaptı. 1995'ten itibaren CNN'de yerel muhabir olarak çalıştı ve özellikle Güneydoğu Asya'da terörizmin artışını konu aldı. Bayan Ressa, Başkan Duterte'nin tartışmalı ve kanlı uyuşturucu karşıtı kampanyasına eleştirel bir dikkat çekti. Kendisi ve Rappler ayrıca, sosyal medyanın sahte haber yaymak, muhalifleri taciz etmek ve kamuoyunu manipüle etmek için nasıl kullanıldığını da belgeledi.

Dmitry Muratov, kariyerine Sovyet gazetelerinde gazeteci olarak başladı. 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından, diğer gazetecilerle birlikte Novaya Gazeta gazetesini kurdu ve bu gazete kısa sürede Rusya'da demokrasi ve ifade özgürlüğünün önde gelen savunucularından biri haline geldi. Sayın Muratov'un liderliğinde Novaya Gazeta, Rus yetkililerini yolsuzluk, seçim hileleri ve insan hakları ihlalleri nedeniyle eleştirdi. Ödül gerekçesi olarak "Demokrasi ve kalıcı barışın ön koşulu olan ifade özgürlüğünü koruma çabalarından dolayı." diyerek açıklama yapıldı.

2020 YILI NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜNÜ KAZANAN DÜNYA GIDA PROGRAMI

Dünya Gıda Programı(WFP), Birleşmiş Milletler'in gıda yardım programı ve açlıkla mücadele ile gıda güvenliği alanında dünyanın en büyük insani yardım kuruluşudur.  1961 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü tarafından kurulmuştur. WFP, dünyanın en büyük insani yardım kuruluşudur ve hükümetlerin, kuruluşların ve özel kişilerin gönüllü katkılarıyla finanse edilmektedir.2019 yılında 100 milyondan fazla insan, çoğu savaş ve çatışmalar nedeniyle şiddetli açlık çekti. Dünya çapındaki Koronavirüs salgını da yoksul ve aç insanların sayısını artırdı. WFP, 2019 yılında 88 ülkeye acil gıda yardımı sağladı, ancak kuruluş aynı zamanda yerel gıda üretimini artırmak ve kadınların ve bebeklerin beslenme ihtiyaçlarını karşılamak için uzun vadeli bir bakış açısıyla da çalıştı.

2019 NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜNÜ ABİY AHMED ALİ KAZANDI

Abiy Ahmed Ali, Nisan 2018'de Etiyopya Başbakanlığı görevini üstlendi. Ülke, komşusu Eritre ile tartışmalı bir sınır bölgesi nedeniyle uzun süren bir çatışma sahne olmuştu. İki ülke arasında 16 yıl süren "ne savaş ne de barış" döneminden sonra, Abiy Ahmed 2018 yılında Eritre Cumhurbaşkanı Isaias Afwerki ile tarihi bir barış anlaşması imzaladı. 

Ödül gerekçesi: "Barış ve uluslararası işbirliğinin sağlanması yönündeki çabaları ve özellikle komşu Eritre ile olan sınır çatışmasını çözme konusundaki kararlı girişimi nedeniyle." şeklinde açıklandı. 

2018 YILI NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜ KAZANANLARI

Nadia Murad, Kuzey Irak'taki Kojo köyünde büyüdü.Ezidi azınlığın bir üyesi.2014 yılında IŞİD militanları Kojo'yu ele geçirerek yüzlerce erkek ve yaşlı kadını katletti. IŞİD, Ezidilerin şeytan tapanları olduğunu ve yok edilmesi gerektiğini savunuyordu. 21 yaşındaki Nadia Murad ve diğer genç kadınlar kaçırılıp seks kölesi olarak tutuldu. Nadia'ya tecavüz edildi ve IŞİD'in İslam anlayışına geçmediği takdirde idamla tehdit edildi. Kaçmayı başaran 2015 yılında Almanya'ya ulaştı. Yaşadıklarını uluslararası topluma anlattı. 2016 yılında, Birleşmiş Milletler'in İnsan Ticareti Mağdurlarının Onuru için İlk İyi Niyet Elçisi olarak atandı. Nadia Murad, "Son Kız" adlı bir otobiyografi yazdı. Kendisine karşı işlenen vahşeti anlatarak, gelecek nesil kız ve genç kadınların savaşta cinsel şiddet mağduru olmamasını sağlamayı amaçlıyor. Nadia'nın cinsel şiddetin savaş ve silahlı çatışmalarda bir silah olarak kullanılmasına son verme çabalarından dolayı ödülü kazandığı açıklandı.

Denis Mukwege, cinsel şiddet mağduru kadınların yaralanmalarını tedavi eden bir jinekolog. Denis Mukwege, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin (DKC) doğusundaki Bukavu kasabasında büyüdü. Fransa'da eğitim aldıktan sonra doktor oldu ve jinekolog unvanını kazandı. 2008 yılında Bukavu'da Panzi Hastanesi'ni kurdu ve burada ekibiyle birlikte cinsel şiddet mağduru binlerce kadının yaralanmalarını tedavi etti.

Mukwege, toplu tecavüze uğrayan kadınların iç organlarında oluşan yaralanmaların tedavisi konusunda dünyanın önde gelen uzmanlarından biri haline geldi. Sayısız ameliyat gerçekleştirdi ve günde 18 saate varan uzun çalışma günleri geçirdi. Tipik olarak, Nobel Barış Ödülü'nü kazandığını öğrendiğinde ameliyat odasındaydı.

2017 YILI NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜNÜ NÜKLEER SİLAHLARIN KALDIRILMASINA YÖNELİK ULUSLARARASI KAMPANYA KAZANDI

Uluslararası Nükleer Silahları Kaldırma Kampanyası (ICAN), 2007 yılında dünya çapındaki insanları hükümetlerini nükleer silahların yasaklanmasını desteklemeye ikna etmek için harekete geçirmek amacıyla kurulmuştur. ICAN, nükleer savaşın insanlık için doğuracağı felaket niteliğindeki insani sonuçlara dikkat çeken çeşitli hükümetler arası konferansların planlanmasına ve uygulanmasına katıldı. Bu, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 2016 yılında nükleer silahların uluslararası yasal olarak yasaklanması konusunda müzakerelere başlanması yönünde bir karar almasına katkıda bulundu. Ödül gerekçesi “Nükleer silahların herhangi bir kullanımının yol açacağı felaket niteliğindeki insani sonuçlara dikkat çekme çalışmaları ve bu tür silahların antlaşmaya dayalı olarak yasaklanması yönündeki çığır açan çabaları sebebi” olarak açıklama yapıldı. 

2016 YILI NOBEL BARIŞ ÖDÜLÜNÜ KOLOMBİYA DEVLET BAŞKANI KAZANDI

Juan Manuel Santos, Ağustos 2010'da Kolombiya Devlet Başkanı olarak göreve başladı. Muhafazakar siyasetçi daha önce Savunma Bakanlığı yapmış ve ardından devrimci Marksist gerillalar FARC'a karşı savaşı yoğunlaştırarak öne çıkmıştı. Santos, iç savaşı barışçıl yollarla sona erdirmeye çalışacağını açıkladı. İsyancılar, hükümet ve paramiliter gruplar arasında 52 yıl süren iç savaşta 220 binden fazla Kolombiyalı öldürüldü. Ölenlerin yüzde 80'i sivildi. 5-7 milyon arasında insan evlerinden edildi. Ağustos 2016'da bir barış anlaşması imzalandı. 

2015 YILINDA BARIŞ ÖDÜLÜ TUNUS DÖRTLÜSÜ'NE VERİLDİ

Tunus Dörtlüsü (Tunus Genel İşçi Sendikası, Tunus Sanayi, Ticaret ve El Sanatları Konfederasyonu, Tunus İnsan Hakları Birliği ve Tunus Avukatlar Odası ), Tunus'ta çoğulcu bir demokrasinin geliştirilmesine katkılarından dolayı Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü. 2011 yılında arap baharının etkisiyle Tunus'ta ayaklanma başladı ve 2015'te demokrasi umudunun hâlâ canlı olduğu tek ülke Tunus'tu. Dörtlü grup harekete geçtiğinde ve ulusal bir diyalog kurmayı başardığında Tunus iç savaşın eşiğindeydi. Ödülün gerekçesi olarak “2011 Yasemin Devrimi'nin ardından Tunus'ta çoğulcu bir demokrasinin inşasına yaptığı belirleyici katkı.” şeklinde açıklama yapıldı